Powrót klauzuli unikania opodatkowania opodatkowania
Ostatnio pojawiła się nowa propozycja klauzuli unikania opodatkowania. Chodzi tu o projekt zmian do ustawy do Ordynacji Podatkowej oraz niektórych innych ustaw z dnia 30 grudnia 2015 r.
Klauzula unikania opodatkowania wczoraj i dziś
Przypomnieć należy, że klauzula unikania opodatkowania /obejścia przepisów prawa podatkowego obowiązywała już w polskim prawie podatkowym (od 1 stycznia 2003 r.).
Zgodnie z ówczesnym brzmieniem art. 24b § 1.
Organy podatkowe i organy kontroli skarbowej, rozstrzygając sprawy podatkowe, pominą skutki podatkowe czynności prawnych, jeżeli udowodnią, że z dokonania tych czynności nie można było oczekiwać innych istotnych korzyści niż wynikające z obniżenia wysokości zobowiązania podatkowego, zwiększenia straty, podwyższenia nadpłaty lub zwrotu podatku.
Z kolei art. 24b § 2 wskazywał, że:
Jeżeli strony, dokonując czynności prawnej, o której mowa w § 1, osiągnęły zamierzony rezultat gospodarczy, dla którego odpowiednia jest inna czynność prawna lub czynności prawne, skutki podatkowe wywodzi się z tej innej czynności prawnej lub czynności prawnych.
Takie brzmienie przepisu zostało uznane przez Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 11 maja 2004 r. (sygn. K 4/03), za niezgodne z Konstytucją – jako niespełniające warunków tzw. przyzwoitej legislacji, naruszając tym samym zasadę zaufania do Państwa i stanowionego prawa i nie realizuje wymogu należytego ustalenia ustawowo określonych elementów zobowiązań podatkowych (art. 217 Konstytucji).
Klauzula unikania opodatkowania – najnowsza propozycja
Przepis obowiązujący już w prawie w 2003 r. oraz przyczyny uznania jego niekonstytucyjności powołałam nie bez przyczyny. Zwracam bowiem uwagę na kilka tylko przepisów tworzących zgodnie z projektem nową klauzulę unikania opodatkowania:
„Art. 119a. § 1. Czynność dokonana przede wszystkim w celu osiągnięcia korzyści podatkowej, sprzecznej w danych okolicznościach z przedmiotem i celem ustawy podatkowej, nie skutkuje osiągnięciem korzyści podatkowej, jeśli sposób działania był sztuczny (unikanie opodatkowania).
W sytuacji określonej w § 1 skutki podatkowe czynności określa się na podstawie takiego stanu rzeczy, jaki mógłby zaistnieć, gdyby dokonano czynności odpowiedniej. Za odpowiednią uznaje się czynność, której podmiot mógłby w danych okolicznościach dokonać, jeżeli działałby rozsądnie i kierował się zgodnymi z prawem celami innymi niż osiągnięcie korzyści podatkowej sprzecznej z przedmiotem i celem ustawy podatkowej. Jeżeli w toku postępowania strona wskaże czynność odpowiednią, skutki podatkowe określa się na podstawie takiego stanu rzeczy, jaki zaistniałby, gdyby dokonano tej właśnie czynności.
Przepis § 2 nie ma zastosowania, jeżeli okoliczności wskazują, że osiągnięcie korzyści podatkowej było jedynym celem dokonania czynności, o której mowa w § 1. W takiej sytuacji skutki podatkowe określa się na podstawie takiego stanu rzeczy, jaki zaistniałby, gdyby czynności nie dokonano.
Art. 119b. § 1. Przepisu art. 119a nie stosuje się:
- jeśli korzyść podatkowa lub suma korzyści osiągniętych przez podmiot z tytułu jednej czynności lub zespołu czynności, o których mowa w art. 119a § 4, nie przekracza w okresie rozliczeniowym 100 000 zł, lub
- do podmiotu, który uzyskał opinię zabezpieczającą dotyczącą czynności – w zakresie objętym opinią, do dnia uchylenia lub zmiany opinii zabezpieczającej, lub
- do podmiotu, którego wniosek o wydanie opinii zabezpieczającej nie został załatwiony w terminie, o którym mowa w art. 119zc – w zakresie objętym wnioskiem, z zastrzeżeniem § 4, lub
- do podatku od towarów i usług, opłat i niepodatkowych należności podatkowych.
W przypadku czynności dokonywanych przez ten sam podmiot lub pomiędzy tymi samymi podmiotami wysokość korzyści podatkowych, o których mowa w § 1 pkt 1, oblicza się sumując korzyści podatkowe wynikające z tych czynności.
Przepis § 1 pkt 2 dotyczy czynności dokonanej do dnia doręczenia podatnikowi uchylenia lub zmiany opinii zabezpieczającej.
Przepis § 1 pkt 3 dotyczy czynności objętej wnioskiem i dokonanej w okresie od dnia upływu terminu, o którym mowa w art. 119zc, do dnia załatwienia wniosku.
Przepis § 4 stosuje się odpowiednio do zespołu powiązanych ze sobą czynności, objętych wnioskiem, jeżeli wszystkie czynności lub co najmniej pierwsza z nich zostały dokonane w okresie, o którym mowa w § 4.
Art. 119c. § 1. Sposób działania uznaje się za sztuczny, jeśli na podstawie istniejących okoliczności należy przyjąć, że nie zostałby zastosowany przez podmiot działający rozsądnie i kierujący się zgodnymi z prawem celami innymi niż osiągnięcie korzyści podatkowej sprzecznej z przedmiotem i celem ustawy podatkowej.
Przy ocenie, czy sposób działania był sztuczny, należy wziąć pod uwagę w szczególności występowanie:
- nieuzasadnionego dzielenia operacji;
- angażowania podmiotów pośredniczących mimo braku uzasadnienia gospodarczego;
- elementów prowadzących do uzyskania stanu identycznego lub zbliżonego do stanu wyjściowego;
- elementów wzajemnie się znoszących lub kompensujących;
- ryzyka gospodarczego przewyższającego spodziewane korzyści inne niż podatkowe w takim stopniu, iż należy uznać, że rozsądnie działający podmiot nie wybrałby tego sposobu działania.
Art. 119d. Czynność uznaje się za podjętą przede wszystkim w celu osiągnięcia korzyści podatkowej, gdy pozostałe cele czynności, wskazane przez podatnika, należy uznać za mało istotne.
Art. 119e. Korzyścią podatkową w rozumieniu przepisów niniejszego rozdziału jest:
- niepowstanie zobowiązania podatkowego, odsunięcie w czasie powstania zobowiązania podatkowego lub obniżenie jego wysokości,
- powstanie nadpłaty lub prawa do zwrotu podatku albo podwyższenie kwoty nadpłaty lub zwrotu podatku.
Art. 119f. W rozumieniu niniejszego rozdziału czynność oznacza także zespół powiązanych ze sobą czynności, dokonanych przez te same bądź różne podmioty.
Podkreślenia zawarte w tekście dotyczą zapisów w moim przekonaniu niedoprecyzowanych normatywnie i dających organom podatkowym całkowitą swobodę interpretacyjną
Mam nadzieję, że w toku konsultacji i dalszych prac nad tą ustawą dojdzie jednak do doprecyzowania treści regulacji
W innym przypadku może nas czekać kwestionowanie praktycznie każdej czynności prawnej oraz lata prowadzenia postępowań przed organami podatkowymi oraz sądami administracyjnymi.
Pytanie też czy i w jaki sposób do ww. regulacji prawnych odniósłby się Trybunał Konstytucyjny, skoro już w 2004 r. zakwestionował poprawność legislacyjną klauzuli zawierającej znacznie mniej postanowień o niedookreślonym charakterze prawnym.
O nowej klauzuli unikania opodatkowania oraz opiniach zabezpieczających pisałam na moim blogu już w roku 2013. Ówczesna propozycja poprzedniego rządu nie została jednak wprowadzona w życie m.in. z powodu zgłaszanych już wówczas zastrzeżeń natury konstytucyjnej.
Z treścią całego projektu zmian do ustawy do Ordynacji Podatkowej oraz niektórych innych ustaw z dnia 30 grudnia 2015 r. oraz uzasadnieniem do tego aktu normatywnego można się zapoznać choćby na stronach internetowych Rady Podatkowej Lewiatana.
0 komentarzy