Czy zwolnienie z długu powoduje powstanie przychodu do opodatkowania?
W wielu przypadkach czy to w stosunkach pomiędzy przedsiębiorcami czy też w relacjach rodzinnych dochodzi do zwolnienia dłużnika z długu. Skutkiem zwolnienia z długu podmiot zobowiązany do dokonania np. określonej płatności czyli dłużnik nie jest już zobligowany do zapłaty. Czy takie zwolnienie z długu rodzi jakieś skutki podatkowe?

Obraz Mohamed Hassan z Pixabay
Co to jest zwolnienie z długu
Instytucja zwolnienia z długu uregulowana została w art. 508 Kodeksu cywilnego. Przepis ten stanowi, że „Zobowiązanie wygasa, gdy wierzyciel zwalnia dłużnika z długu, a dłużnik zwolnienie przyjmuje”.
Zwolnienie z długu wymaga zatem ustaleń stron i powoduje faktyczne umorzenie zobowiązania dłużnika wobec wierzyciela, oczywiście za zgodą tegoż wierzyciela. Dłużnik nie musi zatem niczego płacić, a wierzyciel się na to godzi.
Czy zwolnienie z długu/umorzenie zobowiązania powoduje powstanie przychodu do opodatkowania
Jak wskazano powyżej, pod kątem prawa cywilnego zwolnienie dłużnika z długu powoduje umorzenie zobowiązania i tym samym brak obowiązku dokonywania przez dłużnika określonej płatności.
Skoro dłużnik nie jest już zobowiązany to po jego stronie pojawia się niewątpliwa korzyść finansowa. Gdyby bowiem nie został zwolniony z zobowiązania w dalszym ciągu musiałby liczyć się z koniecznością dokonania zapłaty tj. z definitywnym pomniejszeniem własnego majątku.
Co wynika z przepisów Ustawy o CIT i Ustawy o PIT?
Ustawodawca zarówno na bazie przepisów Ustawy o CIT jak i Ustawy o PIT przesądził, że taki zaoszczędzony przez dłużnika wydatek powinien stanowić dla niego przychód podatkowy. Przy zwolnieniu z długu, dłużnik zostaje wprawdzie zwolniony z obowiązku wykonania zobowiązania na rzecz wierzyciela, ale jednocześnie wartość tej oszczędności podlega opodatkowaniu jako jego przychód podatkowy.
W zakresie Ustawy o CIT kwestię przychodu przesądza art. 12 ust. 1 pkt 2 ustawy CIT, zgodnie z którym przychodami, z zastrzeżeniem ust. 3 i 4 oraz art. 14, są w szczególności wartości otrzymanych rzeczy lub praw, a także wartość innych świadczeń w naturze, w tym wartość rzeczy i praw otrzymanych nieodpłatnie lub częściowo odpłatnie, a także wartość innych nieodpłatnych lub częściowo odpłatnych świadczeń (…). Jednocześnie w lit. a pkt 3 tego ustępu do przychodów zostały zaliczone wartości, z zastrzeżeniem ust. 4 pkt 8, umorzonych lub przedawnionych zobowiązań, w tym z tytułu zaciągniętych pożyczek (kredytów), z wyjątkiem umorzonych pożyczek z Funduszu Pracy.
Potwierdza to także wyrok WSA z 5 lipca 2016 r. sygn. akt I SA/Bd 252/16, w którym WSA odnosząc się do przepisu art. 12 ust. 1 pkt 3 lit. a ustawy o CIT wskazał, że:
„W kontekście językowej wykładni tego przepisu, jako przychód podatkowy należy kwalifikować każdą umorzoną wierzytelność, a więc także odsetkową, bez względu na sposób jej umorzenia (np. potrącenie, odnowienie, zwolnienie z długu). Wystarczy zatem istnienie zobowiązania pieniężnego po stronie podatnika i jego umorzenie przez wierzyciela. Prawodawca przez użycie zwrotu normatywnego „wartości umorzonych zobowiązań” nie wskazał, kiedy umorzenie zobowiązania skutkuje powstaniem przychodu. Wobec tego, bez względu na sposób umorzenia zobowiązania powstaje przychód do opodatkowania (por. L. Błystak, w: S. Babiarz, L. Błystak, B. Dauter, A. Gomułowicz, R. Pęk, K. Winiarski, Podatek…, s. 314; A. Mariański, w: Komentarz do ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych 2010, Gdańsk 2010, red. W. Nykiel i A. Mariański s. 266)”.
Skoro wartość umorzonego zobowiązania stanowi dla dłużnika przychód podatkowy to oczywistym jest, że ww. kwota powinna podlegać po jego stronie opodatkowaniu wg zasad właściwych dla tego podatnika.
Zwolnienie z długu pomiędzy członkami najbliższej rodziny
W stosunkach pomiędzy członkami najbliższej rodziny dłużnik może skorzystać na szczęście z regulacji art. 21 ust. 1 pkt. 125) ustawy o PIT.
Przepis ten wskazuje, że wolna od podatku dochodowego jest wartość świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń, obliczona zgodnie z art. 11 ust. 2-2b ustawy o PIT, otrzymanych od osób zaliczonych do I i II grupy podatkowej w rozumieniu przepisów o podatku od spadków i darowizn.
Zwolnienie nie ma zastosowania do świadczeń otrzymywanych na podstawie stosunku pracy, pracy nakładczej lub umów będących podstawą uzyskiwania przychodów zaliczonych do źródła, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 2 ustawy o PIT, tj. działalności wykonywanej osobiście (art. 21 ust. 20 ustawy o PIT).
Do I grupy podatkowej w rozumieniu o podatku od spadków i darowizn zalicza się: małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów (art. 14 ust. 3 pkt 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn).
Z kolei do II grupy podatkowej w rozumieniu ww. ustawy zalicza się zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych.
Zatem jeśli w stosunkach rodzinnych dochodzi do umorzenia zobowiązań pomiędzy członkami rodziny zaliczanymi do I lub II grupy podatkowej w podatku od spadków i darowizn, to takie umorzenie/zwolnienie z długu nie wiąże się z powstaniem po stronie dłużnika przychodu do opodatkowania.
W takim przypadku dłużnik nie tylko nie będzie zobowiązany do dokonania zapłaty na rzecz innego członka rodziny, to jeszcze ten zaoszczędzony wydatek nie będzie na jego poziomie opodatkowany podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Potwierdza to m.in. interpretacja Dyrektora KIS z dnia 11 lipca 2024 r., 0113-KDIPT2-3.4011.262.2020.12.KKA).
0 komentarzy