Kiedy notariusz zastępuje Urząd Skarbowy…

Pytanie przedstawione we wniosku zadane zostało przez Kancelarię Notarialną i odnosiło się do interpretacji art. 19 ust. 6 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (tekst jednol. Dz. u. 2009 Nr 93, poz. 768 ze zm.). Zgodnie z treścią tego przepisu

Jeżeli przedmiotem aktu notarialnego, który ma być sporządzony, lub dokumentu, co do którego notariusz ma uwierzytelnić podpis, ma być zbycie praw do spadku albo zbycie lub obciążenie rzeczy lub praw majątkowych uzyskanych tytułem, określonym w art. 1, notariusz może dokonać tych czynności tylko za uprzednią pisemną zgodą naczelnika urzędu skarbowego albo po przedstawieniu zaświadczenia wydanego przez naczelnika urzędu skarbowego potwierdzającego, że nabycie jest zwolnione od podatku, że należny podatek został zapłacony albo zobowiązanie podatkowe wygasło wskutek przedawnienia.

Chodzi tu o rzeczy lub prawa uzyskane tytułem:

1. dziedziczenia, zapisu zwykłego, dalszego zapisu, zapisu windykacyjnego, polecenia testamentowego;
2. darowizny, polecenia darczyńcy;
3. zasiedzenia;
4. nieodpłatnego zniesienia współwłasności;
5. zachowku, jeżeli uprawniony nie uzyskał go w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny lub w drodze dziedziczenia albo w postaci zapisu;
6. nieodpłatnej: renty, użytkowania oraz służebności – a zatem na podstawie tych zdarzeń prawnych i faktycznych co do których stosuje się zapisy Ustawy o podatku od spadków i darowizn. Przepis ten – o ile jest z pewnością znany rejentom spisującym akty, to już wśród zwykłych ludzi wiedza na ten temat jest na pewno bardzo ograniczona.

Na pewno natomiast wskazać należy, że ustawodawca podatkowy znalazł sobie podmiot, który ma go zastępować w poszukiwaniu, w szczególności tych podatników, którzy winni byli zapłacić podatek od nabytego spadku czy uzyskanej darowizny a tego nie zrobili. Takim podmiotem stał się notariusz, na którego ustawa podatkowa nałożyła obowiązek uzyskania przed dokonaniem czynności notarialnej:

1. pisemnej zgody naczelnika urzędu skarbowego, albo
2. zaświadczenia wydanego przez naczelnika urzędu skarbowego potwierdzającego, że nabycie jest zwolnione od podatku, albo
3. zaświadczenia, że należny podatek został zapłacony, albo
4. zaświadczenia, że zobowiązanie podatkowe wygasło wskutek przedawnienia.

Bez przedstawienia jednego z ww. dokumentów, co w poprzedzone być może w przypadku niektórych „zapominalskich” podatników koniecznością zapłaty zaległego podatku od spadków i darowizn, czynności przed notariuszem zrobić się nie da i to zdecydowanie należy mieć na uwadze.

Sprawa od której wziął się analizowany temat, była natomiast o tyle specyficzna, że zakładała sporządzenie aktu notarialnego obejmującego dwie umowy darowizny polegające na:

• dokonaniu darowizny udziału w nieruchomości przez osobę A (brat) na osobę B (siostra),

• dokonaniu w tym samym akcie notarialnym darowizny całej nieruchomości przez osobę B (matka) na osobę C (córka) do jej majątku osobistego. Osoby A i B nabyły udziały w określonej części w przedmiotowej nieruchomości na podstawie spadkobrania po rodzicach (data otwarcia spadku – po dniu 1 stycznia 2007 r.). Dla potrzeb notarialnych przedłożone być miało zaświadczenie z US o braku podatku od spadków i darowizn po rodzicach.

Pytanie Wnioskodawcy dotyczyło kwestii czy w takim stanie faktycznym, obie darowizny mogą być ujęte w jednym akcie notarialnym, a czynność pomiędzy podmiotami B i C (darowizna całości nieruchomości), może być sporządzona bez przedłożenia rejentowi stosownego zaświadczenia US w zakresie braku opodatkowania czynności pomiędzy A i B tj. darowizny przez A na rzecz B udziału w nieruchomości.

Wnioskodawca przyjął we wniosku, że jego zdaniem

nie ma obowiązku przedkładania zaświadczenia organu podatkowego, o którym mowa w art. 19 ust. 6 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz. U. z 2009 r., Nr 93 poz. 768, z późn. zm.), dotyczącego podatku od darowizny dokonanej miedzy rodzeństwem tj. osobami A i B. Cytowany przepis nie dotyczy sytuacji, gdy jednym aktem notarialnym objęte są dwie umowy darowizny dotyczące tego samego przedmiotu, polegające na tym, że osoba A daruje udział w nieruchomości osobie B, a następnie osoba B daruje całą nieruchomość osobie C (przy zastrzeżeniu, że osoby A i B należą do grupy osób wymienionych w przepisie art. 4a powołanej ustawy).

Na potwierdzenie swojego stanowiska Wnioskodawca powołał nadto interpretację Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 9 kwietnia 2009 r. nr IPPB2/436-40/09-2/MZ (która dotyczyła analogicznej sprawy) a także pismo Ministerstwa Finansów Departament Podatków i Opłat z dnia 26 stycznia 2007 r. znak PL-8341851JB1061PDJC-345.

Organ podatkowy na szczęście podzielił stanowisko Wnioskodawcy, tym samym czynność mogła zostać zrealizowana natychmiastowo (bez zgłaszania nabycia i oczekiwania na uzyskanie zaświadczenia).

Fascynujące jak dla mnie, pozostaje w tym wszystkim ustawowe wykorzystanie notariuszy do „egzekwowania” zaległych podatków, w związku z nałożonym na nich obowiązkiem domagania się od klientów dokumentów potwierdzających zapłatę lub zwolnienie od tego podatku jako warunku dokonania czynności notarialnej. Pytanie czy rzeczywiście powinno tak być i czy ustawodawca czasami zbyt wiele w tym zakresie nie wymaga.

Dla podatników natomiast płynie z tego nauka, że jeśli nie zapłacą (bądź inaczej nie uregulują) spraw z zakresu podatku od uzyskanego spadku lub darowizny itp., to „nici” z kolejnej sprzedaży lub np. darowizny uzyskanych wcześniej składników majątkowych. Dla uproszczenia natomiast wielostopniowych darowizn wykorzystywać można konstrukcję opisaną w analizowanej interpretacji podatkowej.